Nowoczesne terapie onkologiczne: Jak medycyna personalizowana zmienia oblicze raka
Pamiętam pierwszą pacjentkę, która przyszła do mnie z rozpoznaniem czerniaka w 2009 roku. Miała 34 lata i perspektywę kilkunastu miesięcy życia. Dziś, dzięki immunoterapii, wychowuje dwójkę dzieci i prowadzi normalne życie. To właśnie te historie pokazują, jak bardzo zmieniła się onkologia w ostatniej dekadzie.
Nie ma już jednego raka – czas medycyny spersonalizowanej
W mojej praktyce widzę coś niezwykłego. To, co kiedyś nazywaliśmy po prostu rakiem płuca czy rakiem piersi, dziś dzielimy na dziesiątki podtypów molekularnych. Każdy z nich wymaga innego podejścia. Niedawno miałem 60-letniego pacjenta z rakiem jelita grubego. Standardowe leczenie nie działało, ale po sekwencjonowaniu genomu guza okazało się, że ma mutację BRAF V600E. Dzięki terapii celowanej od 2 lat jest w remisji.
Takie przypadki nie są już wyjątkami. W Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie wykonujemy oznaczenia ponad 500 genów w ramach programu Badamy Geny. Wynik? W 30% przypadków znajdujemy mutacje, które pozwalają zastosować leczenie celowane.
Immunoterapia – rewolucja, o której się nie śniło
Kiedy w 2018 roku wprowadzaliśmy pierwsze inhibitory punktów kontrolnych (PD-1), nikt nie spodziewał się takich efektów. Miałem pacjenta z przerzutowym rakiem nerki – po roku immunoterapii zmiany zniknęły. Ale najdziwniejsze było to, że efekt utrzymywał się jeszcze 3 lata po odstawieniu leków!
| Typ nowotworu | Odsetek 5-letnich przeżyć | Poprawa dzięki immunoterapii |
|---|---|---|
| Czerniak | 5% (2010) | 52% (2023) |
| Rak płuca | 4% | 23% |
| Rak nerki | 12% | 35% |
Technologie, które zmieniają grę
CyberKnife w Centrum Onkologii w Gliwicach to coś więcej niż maszyna. To przykład, jak precyzyjna może być współczesna radioterapia. Osiągamy dokładność 0,5 mm, co pozwala leczyć guzy przy kręgosłupie czy w mózgu bez uszkadzania zdrowych tkanek. Nasze statystyki pokazują, że przy niektórych nowotworach skuteczność sięga 90%.
Jednak prawdziwy przełom dopiero nadchodzi:
- Terapie CAR-T – już dostępne w Polsce dla niektórych białaczek
- Leki radiowektorowe – jak Pluvicto w raku prostaty
- Nowe generacje leków celowanych – inhibitory KRAS G12C
Polskie realia – wyzwania i sukcesy
Jestem dumny z tego, że nasi pacjenci mają dostęp do większości nowoczesnych terapii. Ale… Zawsze jest jakieś ale. Oczekiwanie na refundację nowego leku trwa średnio 2 lata dłużej niż w Niemczech. Mamy tylko jeden ośrodek protonoterapii, podczas gdy w Europie Zachodniej to standard.
Najbardziej boli mnie sytuacja w pediatrii. Mimo że polscy naukowcy odnoszą sukcesy (np. terapia CAR-T dla dzieci z ALL), dostęp do innowacji wciąż jest ograniczony. Pamiętam 8-letniego Tomka, którego rodzice musieli zbierać 1,5 mln zł na leczenie w USA. Dlaczego w 2024 roku wciąż to konieczne?
Przyszłość jest bliżej, niż myślimy
W moim laboratorium testujemy właśnie sztuczną inteligencję do przewidywania odpowiedzi na leczenie. Algorytm analizuje dane z tysięcy przypadków i sugeruje optymalną terapię. ne wyniki? 85% trafności w porównaniu do 65% przy tradycyjnych metodach.
Ale prawdziwa rewolucja to liquid biopsy – badanie krwi zamiast biopsji tkankowej. Kilka kropli krwi pozwala wykryć nowotwór na wczesnym etapie i monitorować leczenie. W przyszłym roku zaczynamy badania kliniczne w tym zakresie.
Jedno jest pewne – nigdy wcześniej nie mieliśmy tylu możliwości walki z rakiem. Teraz musimy zadbać, by każdy pacjent mógł z nich skorzystać. Bo w onkologii czas to życie – dosłownie.
